KLASYFIKACJA

W procesie leczenia przy pomocy pijawek, czyli hirudoterapii, mogą być wykorzystywane przede wszystkim pijawki należące do gatunku pijawek lekarskich, do którego zaliczają się pijawki Hirudo Verbana hodowane laboratoryjnie w firmie EURO-BION. Pijawki Hirudo Verbana, w odróżnieniu od pijawek Hirudo Medicinalis, NIE SĄ OBJĘTE OCHRONĄ GATUNKOWĄ. Ich sprzedaż oraz zakup nie wymaga zezwolenia z Ministerstwa Ochrony Środowiska.

Do pijawek lekarskich zaliczane są następujące ich gatunki:

ETYMOLOGIA

Gatunek Hirudo verbana został odkryty i opisany przez Carena w 1820 roku. Pijawka ta została zlokalizowana we włoskim jeziorze Maggiore, którego nazwa pochodzi z łaciny Lacus Verbanus, od tej właśnie nazwy wywodzi się termin Hirudo verbana.

ŚRODOWISKO NATURALNE

Pijawka lekarska występuje w błotach torfowych, starorzeczach, łachach rzecznych, jeziorach zarosłych trzciną i innych zbiornikach słodkowodnych wielu krajów świata.

ANATOMIA

Pijawki lekarskie to fakultatywnie beztlenowe zwierzęta wodno-lądowe. Są one przystosowane do okresowego braku tlenu. W czasie długich okresów w niskiej prężności tlenu (0,15 mg O2 / l) mogą przetrwać bez głodu tlenowego. Głównym źródłem energii dla pijawek jest wtedy proces glikolizy. Pijawka Hirudo verbana osiąga przeciętnie rozmiary 120 mm, przy średnicy 10 mm, jej ciało może się kurczyć i wydłużać. W hodowli, przy intensywnym karmieniu, uzyskano w ciągu 1,5 roku okaz długości 44 cm. Ciało pijawki lekarskiej jest spłaszczone w kierunku grzbietowo-brzusznym, gładkie, bez szczecinek. Strona grzbietowa jest wypukła, brzuszna –płaska. Całe ciało pijawki lekarskiej podzielone jest okrężnymi bruzdami na regularne pierścienie. Segmentacja zewnętrzna nie odpowiada jednak wewnętrznej.
Jednemu odcinkowi wewnętrznemu odpowiada pięć pierścieni zewnętrznych. Granice rzeczywistych odcinków ciała można odróżnić po barwie. Strona grzbietowa jest kolorowa – ma zabarwienie o różnych odcieniach zieleni, ale posiada też sześć parzyście rozłożonych linii koloru oranżowego (cztery na górze i po jednej z każdego boku), są one rozmyte, z powtarzającymi się rozszerzeniami. Natomiast strona brzuszna tych pijawek ma zawsze jednolity kolor – seledynowy do oliwkowego – otoczony po obu bokach ciemnym paskiem. Pijawka Hirudo verbana należy do rzędu pijawek szczękowych. W przyssawce znajdującej się na przednim końcu ciała usytuowany jest otwór gębowy prowadzący do jamy ustnej, w której umieszczone są promieniście trzy pary szczęk. Każda szczęka posiada od 60 do 100 mikroskopijnych ostrych ząbków zbudowanych ze zmineralizowanych komórek nabłonkowych, którymi pijawka przegryza (przepiłowuje) skórę na głębokość około 1,5 mm. W każdym zębie w pobliżu jego wierzchołka znajduje się otwór kanału wydzielniczego, przez który podczas żerowania przepływają do ciała i krwiobiegu żywiciela śluzowe i białkowe hirudozwiązki produkowane głównie w gruczołach ślinowych.

Pijawki Hirudo verbana bardzo dobrze nadają się do hirudoterapii, gdy zachodzić może konieczność odczepienia przyssanej pijawki w dowolnym czasie. Użycie do tego celu alkoholu, roztworu NaCl lub innych związków chemicznych przeważnie nie powoduje u nich odruchu wymiotnego, w wyniku którego wypuszczana byłaby z ich wola bezpośrednio na rankę krew wraz ze znajdującą się tam żyjącą z pijawką w symbiozie groźną dla ludzi i zwierząt bakterią z gatunku Aeromonas (taki odruch w momencie mechanicznego odczepienia zawsze występuje u pijawek Hirudo medicinalis ). Pijawka ta jest z tego względu bezpieczna także dla początkujących hirudoterapeutów.

Ze względu na podobne ubarwienie pijawek Hirudo verbana do pijawek Hirudo medicinalis bardzo często identyfikowane są one mylnie jako Hirudo medicinalis i pod taką nazwą sprzedawane.

ROZMNAŻANIE

Pijawki lekarskie są zwierzętami obojnaczymi (hermafrodytyzm), jednak zapłodnienie może odbywać się tylko krzyżowo z innym osobnikiem. W naturze dojrzewają przeważnie w trzecim roku życia i rozmnażają się raz lub dwa razy w roku, w okresie letnim. W warunkach laboratoryjnych, po spełnieniu określonych kryteriów, można je rozmnażać kilkakrotnie w ciągu roku. Decydującym warunkiem intensywnego rozmnażania jest odpowiednie żywienie pijawek w okresie poprzedzającym rozród. Po osiągnięciu dojrzałości do rozrodu w tzw. strefie płciowej wytwarza się duża ilość hormonu o nazwie hirudocyna (hirudocin), która uruchamia u pijawki naturalne zachowania umożliwiające kontakt seksualny. Produkcja tego hormonu powoduje także, że w segmencie płciowym tworzy się siodełko (clitellum), które jest nieco nabrzmiałe i przybiera jasnożółty kolor. Po zapłodnieniu i złożeniu jajek do wnętrza tego siodełka jest ono w obecności obfitej wydzieliny śluzowej zsuwane z ciała pijawki, odpowiednio uszczelnione i po lekkim przesuszeniu ze śluzu tego tworzy się kokon zawierający w środku od 10 do 30 zapłodnionych jajek pijawki.

ODŻYWIANIE

W warunkach naturalnych pożywieniem pijawek lekarskich jest wyłącznie krew. Może to być krew ssaków, ptaków, płazów lub gadów w zależności od gatunku pijawki i środowiska ich bytowania. W siedliskach naturalnych pijawka lekarska odżywia się na przemian krwią żab i ssaków, korzystających z wodopoju. Pijawki są bardzo ruchliwe i żywo reagują na wszelkie bodźce mogące pochodzić od potencjalnego żywiciela. Dorosłe osobniki pobierają jednorazowo 10–15 ml krwi. Pijawki cechuje silny i agresywny kanibalizm, a w zależności od potrzeb mogą zapadać w stan zimowej hibernacji oraz letniej estywacji. Mogą one głodować nawet do dwóch lat.

ZWIĄZKI PRODUKOWANE PRZEZ PIJAWKI

Pijawki lekarskie obecnie uważane są za żywe, miniaturowe laboratoria farmakologiczne. Wyizolowano z nich dotychczas co najmniej 115 bioaktywnych związków organicznych. Niestety, większość z nich nie została jeszcze opracowana naukowo, a ich budowa to w dalszym ciągu jeszcze przysłowiowa wieża Babel. A oto ważniejsze z nich:

HIRUDYNA – to najbardziej znany produkt pijawki i jednocześnie najlepszy istniejący lek przeciwzakrzepowy. Hirudyna jest nieenzymatycznym polipeptydem, składającym się z 65 aminokwasów. Jej nadzwyczajne właściwości wynikają z dużej zawartości glutaminy i asparaginy oraz z jej niskiego punktu izoelektrycznego. Hirudyna przechowywana w formie liofilizatu w temperaturze pokojowej zachowuje aktywność przynajmniej przez rok, a w roztworze wodnym (zabezpieczonym kryształkami tymolu) – przynajmniej przez 6 miesięcy. Termostabilność hirudyny wzrasta wraz z obniżaniem jej pH. Bardzo szybko rozkłada ją papaina, pepsyna oraz subtylopeptydaza. Hirudyna jest najsilniejszym naturalnym inhibitorem trombin. Jej bardzo aktywne działanie uzyskiwane jest dzięki współdziałaniu z innymi wydzielinami gruczołów ślinowych pijawki, między innymi z hementyną, hementeryną oraz antystatyną. Pijawki produkują także PSEUDOHIRUDYNĘ, która zbudowana jest tylko z 45 aminokwasów i nie ma właściwości antykoagulacyjnych, a także HIRUDYNĘ PA, zbudowaną z 66 aminokwasów, o masie cząsteczkowej 7026 Daltonów, oraz HIRUDYNĘ VARIANT-2 PREKURSOR, o 72 aminokwasach i masie cząsteczkowej 7571 Daltonów. Aktywność hirudyny mierzona jest w jednostkach międzynarodowych NIH (National Institute of Health), jako funkcja jej działania antytrombinowego, wyrażonego w jednostkach At-U. Jedna jednostka antytrombinowa (At-U) odpowiada 0,1 g czystej hirudyny. Każda dorosła pijawka lekarska zawiera w sobie około 285 At-U hirudyny, jednak jej ilość zależy od czasu, jaki upłynął od ostatniego karmienia pijawki i wzrasta do około 460 dni po karmieniu. Badania in vivo nie wykazały żadnych działań ubocznych czystej hirudyny. Zastrzyki dożylne z 20 mg czystej hirudyny na 1 kg masy ciała królików nie wykazywały jakiejkolwiek toksyczności, a białe myszy przeżywały zastrzyki śródotrzewnowe czystej hirudyny w dawce 1 g/kg masy ciała. Hirudyna dość szybko znika z krwi i jest wydalana przez nerki (70–80 procent po jednej godzinie). U osób z niektórymi chorobami krwi hirudyna jest o wiele lepszym antykoagulantem (w dawce 1000 At-U na kg masy ciała przez godzinę) niż powszechnie używany w medycynie wielocukier heparyna czy otrzymywana z koniczyny dikumaryna. Dotyczy to szczególnie braku lub niskiego poziomu antytrombiny III we krwi i powstających skrzepów śródnaczyniowych, naczyniaków skóry, żylaków powierzchownych, niewydolności nerek, wstrząsów septycznych lub różnych specyficznych przypadków dziedzicznych związanych z zaburzeniami krzepnięcia krwi.

BDELINA – jest inhibitorem proteaz, takich jak trypsyna, chymotrypsyna i plazmina, które są czynnikami stanów zapalnych i ich rozprzestrzeniania się w tkankach. Bdeliny przyspieszają gojenie ran. Odkryto je w 1969 roku, a ich nazwa pochodzi od greckiego słowa bdella – pijawka. Występują w dwóch odmianach, jako bdelina A i bdelina B-3. Zbudowane są z 45 aminokwasów i cechuje je bardzo bliskie powinowactwo z produkowanym w trzustce ssaków inhibitorem trypsyny. Mają małą masę cząsteczkową (około 5000 Daltonów). Interesujący jest fakt, że bdelina i hirudyna mają dokładnie przeciwne działanie na proces krzepnięcia krwi. Bdeliny, jako inhibitory plazminy, pełnią funkcję „kontrolera” krwawienia. Odkryto, że bdeliny stymulują wzrost komórek nerwowych w zwojach rdzeniowych 10-dniowego embrionu kurczaka. Są stosunkowo szybko wydalane z moczem.

HIRUSTAZYNA (Hirudo antystazyna) – jest kolejnym zidentyfikowanym niedawno antykoagulantem produkowanym przez pijawki lekarskie. Należy do związków organicznych zaliczanych do rodziny antystazyn. Jest inhibitorem sieci kalikreinowych, trypsyny, chymotrypsyny i katepsyny G. Zbudowana jest z 55 aminokwasów, a jej masa cząsteczkowa wynosi 5878 Daltonów. Hirustazyna jest silnym, specyficznym inhibitorem czynników krzepnięcia krwi. Działa jako silny antykoagulant. W badaniach klinicznych stwierdzono, że hirustazyna zapobiega zakrzepicy w protezie naczyniowej u pawianów i królików, przyspiesza reperfuzję (przywraca krążenie krwi w uprzednio zamkniętym naczyniu krwionośnym) i uniemożliwia ponowną zakrzepicę tętnic udowych u psów, redukuje restenozy (nawroty zwężenia leczonej tętnicy) po angioplastyce miażdżycowych tętnic udowych u królików oraz wpływa na mitozę komórek mięśni gładkich aorty. Hirustazyna jest także antymetastatykiem o silnych, potwierdzonych klinicznie właściwościach antyprzerzutowych, hamujących rozprzestrzenianie się komórek nowotworowych.

GILANTYNA – jest białkiem zawierającym duże ilości siarki. Działa jako antykoagulant i silny lek antyprzerzutowy. Jest bardzo aktywnym inhibitorem czynników krzepnięcia krwi. Należy do grupy antystazyn. Zbudowana jest ze 119 aminokwasów, a jej masa cząsteczkowa wynosi 13 317 Daltonów. Szczególnie dużo tego związku zawierają gruczoły ślinowe pijawki Haementeria ghilianii.

APYRAZA (adenozyno 5′-dwufosforan dwufosfohydrolazy) – jest niespecyficznym inhibitorem agregacji płytek krwi. Jest potężnym enzymem, upłynniającym krew (zmniejszającym jej lepkość). W gruczołach ślinowych pijawek lekarskich zidentyfikowano dotychczas dwie izoformy apyrazy, które zmniejszają agregację płytek krwi przez hamowanie wydzielania trójfosforanu adenozyny.

EGLINA – jest silnym środkiem przeciwzapalnym (inhibitorem czynników stanów zapalnych) oraz bardzo aktywnym antyutleniaczem. Jest potężnym inhibitorem proteinaz, takich jak alfa-chymotrypsyna, subtylizyna, chymozyna, proteinaza granulocytów, elastaza i katepsyna G, uwalnianych przez ludzkie różno-postaciowo-jądrowe granulocyty, co pozwala natychmiast lokalizować urazy oraz pooperacyjne stany zapalne i skutecznie je blokować. Egliny rozkładają także proteazy (chymotrypsyna, subtylizyna) produkowane przez bakterię Bacillus subtilis. Występuje kilka odmian eglin produkowanych przez pijawki. Najlepiej poznana jest eglina C, która ma masę cząsteczkową 8100 Daltonów i składa się z 70 aminokwasów. Podobna jest ona do inhibitora trypsyny i chymotrypsyny ziemniaka i jęczmienia (przynajmniej 27 identycznych aminokwasów). Egliny są związkami bardzo trwałymi. Egliny – inhibitory proteinaz serynowych – zostały wyizolowane z pijawek Hirudo medicinalis, Hirudo verbana i Hirudinaria manillensis. Jedna pijawka zawiera około 20g eglin. Eglina C to potencjalny środek terapeutyczny w leczeniu chorób zapalnych. W modelach eksperymentalnych wykazano jej skuteczność w leczeniu niektórych tików nerwowych, wrzodów śródbłonka jelit, nieswoistego rozkładu białek związanego ze wstrząsem septycznym, zapalenia mikronaczyń oraz rozedmy płuc. Egliny są dobrze tolerowane przez człowieka, jednak w dużych dawkach mogą być czynnikiem alergizującym.

HEMENTYNA – jest fibrynogenolitycznym enzymem zdolnym zapobiegać krzepnięciu krwi oraz rozkładać (inkoagulować) utworzone już zakrzepy. Jest produkowana w dużych ilościach przez oba gruczoły ślinowe pijawki Haementeria ghilianii, przy czym mechanizm jej działania jest całkiem inny niż antytrombinowe działanie hirudyny produkowanej przez pijawki lekarskie. Hementyna degraduje fibrynogen i włóknik w krwi, jest niepodobna do żadnego innego antykoagulanta produkowanego przez zwierzęta wysysające krew. Hementyna jest szczególnie interesująca w lecznictwie medycznym, ponieważ jest nieczuła na obecny we krwi naturalny enzym rozkładający białka. Masa cząsteczkowa hementyny wynosi 120 000 Daltonów. W temperaturze pokojowej jest trwała przez wiele godzin i traci swoje właściwości w temperaturze 60°C działającej przez 15 minut lub w kontakcie ze związkami chelatującymi. Z obu gruczołów ślinowych pijawki Haementeria ghilianii można wyekstrahować do 4,5 mg białka, z którego 2,8% to hementyna. Jedna pijawka zawiera hementynę zdolną inkoagulować (rozpuszczać) do 300 ml zakrzepłej krwi.

DESTABILAZA – jest pierwszym lizozymem wykrytym u zwierząt bezkręgowych, charakteryzującym się łącznym (enzymatycznym i nieenzymatycznym) działaniem antybakteryjnym. Ma także właściwości rozpuszczania zakrzepów. W badaniach doświadczalnych dożylne podawanie szczurom częściowo oczyszczonej destabilazy powodowało właściwości trombolityczne. Skrzepliny ulegały lizie w 75–100 procentach w ciągu 67 do 137 godzin po podaniu. W leczeniu zakrzepowego zapalenia żył uzyskano trwałe wyleczenie bez powtarzania się epizodów zakrzepowych. Destabilaza zawiera także unikalną substancję niskocząsteczkową PROSTAGLANDYNĘ (podobną do PROSTACYKLINY). Utrzymuje ona w dobrym stanie (regeneruje) naczynia krwionośne, przewód pokarmowy oraz reguluje poziom cukru we krwi. Najbardziej tajemnicza w działaniu prostaglandyny jest „samoregulacja” ciśnienia krwi. Jeśli jest ono za niskie – zostaje podwyższone, jeśli natomiast jest zbyt wysokie – zostaje automatycznie obniżone do stanu optymalnego. Nie jest jeszcze w sposób ostateczny wyjaśniony mechanizm tego działania i jest on przedmiotem dociekań naukowych.

HIALURONIDAZA – jest substancją o podwójnym działaniu. Jest silnym antybiotykiem oraz czynnikiem umożliwiającym szybkie przenikanie przez błony komórkowe sąsiadujących ze sobą komórek i tkanek ciała. Szczególnie zmienia przepuszczalność tkanki łącznej w wyniku hydrolizy wiązań endoglukuronidowych kwasu hialuronowego – polisacharydu występującego w międzykomórkowej substancji podstawowej tkanki łącznej. Świadomość istnienia substancji o takim działaniu miał Heidenhain już w 1891 roku, ale dopiero późniejszy laureat Nagrody Nobla Claude przyjrzał się bliżej temu zjawisku i odkrył silne działanie rozszerzające i rozpulchniające wyciągów z pijawek na tkankii ciała i skórę. Sprzyja to resorpcji nadmiaru płynów i wynaczynionej krwi z tkanek oraz zwiększa skuteczność znieczuleń miejscowych. Przyczynia się także do szybkiego przenikania w głąb, do sąsiadujących tkanek, wszystkich hirudozwiązków wydzielanych podczas „żerowania leczniczego” pijawek lekarskich. Obecnie rozpatrywana jest możliwość wykorzystania hialuronidazy do nieinwazyjnego dostarczania leków przez skórę ludzką oraz jej dodawania do leków chemioterapeutycznych w celu zwiększenia ich efektu przeciwnowotworowego. Silne właściwości antybiotyczne tego enzymu demonstrował już w 1941 roku Hist, ale jego doniesienia dość długo nie cieszyły się uznaniem w świecie ówczesnej medycyny. Ciekawą właściwością tego enzymu jest rozpuszczanie związków wielocukrowych tworzących ścianki przetrwalników wielu mikroorganizmów. W doświadczeniach swych Hist z powodzeniem leczył hialuronidazą zakażenia otrzewnej u myszy i świnek morskich, natomiast Bagdasarova już w 1969 roku skutecznie leczyła nią jaskrę u ludzi. Hialuronidaza z pijawek jest jedynym enzymem zawierającym kwas hialuronowy. Masa cząsteczkowa czystej hialuronidazy wynosi 28 500 Daltonów. W skrajnych warunkach pH i w temperaturze 50°C enzym ten aktywny jest przez jedną godzinę. Najdłużej działa w 38°C i przy pH 5.5.

LIPAZY i ESTERAZY – substancje powodujące rozkład tłuszczów. Badanie kliniczne wykazało korzystny wpływ hirudoterapii na stężenie lipidów. Zaobserwowano normalizację poziomu całkowitego cholesterolu (TCl), trójglicerydów (TG) i zmniejszenie LDL. Było to związane z wydzielaniem przez pijawki esterazy cholesterolowej oraz lipazy (trójglicerydazy), która rozkłada trójglicerydy. Jednak u starszych pacjentów hirudoterapia nie wpływa na poziom TCl, TG i LDL, ale zwiększa poziom HDL.

SUBSTANCJE ZNIECZULAJĄCE – nie zidentyfikowane bliżej silne czynniki przeciwbólowe. Przypuszcza się, że działanie przeciwbólowe tych substancji wynika z dużej atrakcyjności dla ludzkiego mózgu NEUROPEPTYDÓW produkowanych przez pijawkę. Neuropeptydy te zawierają ENDORFINY, znane powszechnie, jako HORMONY SZCZĘŚCIA lub MOLEKUŁY EMOCJI, oraz stymulują ich produkcję przez mózg ludzki. Poza efektami przeciwbólowymi endorfiny powodują likwidację uczucia niepokoju i euforii oraz uspokojenie, usuwają psychiczne oraz fizyczne uzależnienia, zwiększają tolerancję, likwidują złe samopoczucie, nudności, depresję i inne symptomy obserwowane u osób uzależnionych. John Hughes i Hans Kosterlitz podali chemiczny skład wprawiającej w błogostan tajemniczej substancji nazwanej później endorfiną, (czyli wewnętrzną morfiną). Wytwarzana przez mózg, działa podobnie jak morfina. Najwięcej receptorów emocji znaleziono w mózgu, w obszarach uważanych za siedzibę uczuć i ośrodki odczuwania przyjemności. W eksperymentach na szczurach pokazano, że elektryczna stymulacja tych miejsc budzi w zwierzętach doznania tak intensywnej ekstazy, że wolą paść z wyczerpania niż przerwać doświadczenia. Do tej pory odkryto ponad 20 rodzajów endorfin, produkowanych w mózgu i rdzeniu kręgowym, wpływających na odczuwanie bólu, stan uczuć i świadomości, jednak największą rolę w naszym organizmie odgrywa beta-endorfina (β-endorfina). Pijawki znajdują więc zastosowanie we wszelkich stanach zapalnych przebiegających z dokuczliwym bólem, m.in. w chorobach kręgosłupa, w zapaleniu korzonków nerwowych, reumatoidalnym zapaleniu stawów, w chorobie zwyrodnieniowej stawów, bólach głowy, w rwie kulszowej, w zapaleniu tęczówki, naczyniówki, rogówki, w guzie rzekomym oka, wytrzeszczu obrzękowym, w stanach zapalnych krtani, przy bólu wątroby, w chorobach woreczka żółciowego, w zapaleniu przyzębia (paradontozie), zapaleniu zatok, ostrym zapaleniu ucha środkowego, a także w chorobach nowotworowych (potwierdzono klinicznie przy bólach guza nerek).

SUBSTANCJA ROZSZERZAJĄCA NACZYNIA KRWIONOŚNE – bardzo podobny do histaminy, bliżej nie zidentyfikowany jeszcze związek organiczny. Fakt rozszerzania naczyń krwionośnych pod wpływem wydzieliny gruczołów ślinowych pijawki Hirudo medicinalis jako pierwszy wyjaśnił i opisał w 1939 roku Lindemann. Było to potwierdzeniem wcześniejszych obserwacji (Magnus 1928), że wokół miejsca ugryzienia przez pijawkę następuje powiększanie się naczyń włosowatych.

ANTYELASTAZA – spowalnia procesy starzenia się skóry. Hamuje enzym rozkładający elastynę i spowalnia rozkład tkanki sprężystej skory. Dzięki temu hirudoterapia przynosi dobre efekty w terapii cellulitu, trądziku, łuszczycy, egzem, sklerodermii (twardzina skórna), przebarwień, różyczki i pajączków na kończynach dolnych (teleangiektazji), jak również w gojeniu czyraków i ropni. Badania kliniczne wykazały także, że pijawki są skuteczne w terapii tocznia.

NEUROTRANSMITERY – związki biochemiczne regulujące przepływy impulsów elektrycznych w komórkach nerwowych. Należą do nich dopamina, serotonina, acetylocholina oraz enkefaliny (met-enkefalina i leu-enkefalina). Mają one duży wpływ na ograniczenia w odczuwaniu bólu oraz zmiany w zachowaniu polegające na uwolnieniu od niepokoju bądź depresji, wywoływaniu snu, a także potężnych emocjonalnych i czuciowych doświadczeń, ale bez behawioralnego pobudzenia, psychozy lub obłędu, powodowanego przez narkotyki typu LSD czy amfetaminę. Ponadto serotonina ma wpływ na utrzymanie właściwej temperatury ciała oraz na postrzeganie czuciowe. Odkryto także, że choroby psychiczne, głównie schizofrenia, mogą być spowodowane anomaliami w transmisji serotoniny pomiędzy neuronami.

ANTYBIOTYKI – wykazują bardzo silne działanie przeciwbakteryjne. Produkowane są one przez żyjące w symbiozie z pijawkami lekarskimi specyficzne bakterie. W pierwszych badaniach mikrobiologicznych wyizolowany został z wola pijawki tylko jeden gatunek bakterii. Tę bakterię symbiotyczną w 1941 roku Lehmensick i Hornborstel nazwali Hirudinicolum. Dziesięć lat później Büsing i współpracownicy przemianowali ją na Pseudomonas hirudinis. W 1960 roku symbiont odkryty przez Lehmensicka został przemianowany na Aeromonas hydrophila. Taksonomia tych bakterii od tamtego czasu przeszła kompleksowe zmiany i opisano wiele nowych ich gatunków. Niektóre z izolantów, które zostały dotychczas zidentyfikowane, jako Aeromonas hydrophila lub Aeromonas sobria, w wyniku współczesnych badań genetycznych (sekwencji 16S rRNA) przemianowano na Aeromonas veronii biotyp sobria. Taką samą bakterię znaleziono w przewodzie pokarmowym żywiących się krwią nietoperzy wampirów Desmodus rotundus, zamieszkujących Amerykę Południową. Świadomość, że pijawki lekarskie zawierają antybiotyki, wyprzedza odkrycie penicyliny przez Fleminga w 1929 roku. Antybiotyki produkowane przez te bakterie okazały się bardzo skuteczne przy leczeniu wąglika (Catterina 1897, Mühling 1899, Weiler 1949), powracającej gorączki (Weiler 1949), tężca, zapalenia opon mózgowych, infekcji paciorkowcowych, zakażenia bakterią streptococcal (Steffenhagen i Andrejew 1911, Hirst 1941, Weiler 1949 i inni), różycy świń, tularaemii (Weiler 1949) oraz przeciw zakażeniom Staphylococcus aureus (Weiler 1949). Kultura bakteryjna Aeromonas veronii biotyp sobria in vitro zabija prątki gruźlicy (Schweizer 1936), likwiduje dyzenterię oraz chroni przed błonicą i innymi chorobami (Busing 1953). Dotychczas odkryto przynajmniej 5 antybiotyków (lub związków antybiotykopodobnych) produkowanych przez bakterie Aeromonas veronii biotyp sobria.

SUBSTANCJE ANTYNOWOTWOROWE – w doświadczeniach naukowych prowadzonych na myszach z wszczepionym laboratoryjnie nowotworem mięsaka T 241 uzyskano wstrzymanie rozwoju guzów nowotworowych, a także ich cofanie się po zastosowaniu ekstraktu z gruczołów ślinowych pijawki Haementeria ghilianii. To, że pijawki mogą mieć właściwości antynowotworowe, zasugerowali po raz pierwszy Loeb i Fleisher jeszcze w 1913 roku, relacjonując swoje obserwacje z cofającymi się nowotworami u myszy po zastosowaniu ekstraktów z pijawek. Doniesienia te zostały jednak zbagatelizowane, a potem zapomniane. Dotychczas nie została rozpoznana substancja lub substancje o tych niezwykle ciekawych właściwościach. Przeprowadzone w ostatnim czasie badania na pijawkach lekarskich Hirudo medicinalis, Hirudo verbana, Hirudinaria manillensis potwierdziły także ich korzystne działanie w hamowaniu przerzutów nowotworowych oraz hamowaniu rozwoju wielu nowotworów. Wykazano także antyoksydacyjne działanie wydzieliny śluzowej pijawek, a jak wiadomo, substancje antyutleniające odgrywają istotną rolę w prewencji chorób nowotworowych i leczeniu cierpiących na nie pacjentów.