Pijawki lecznicze znano już przed wiekami. Wykorzystywane były do upuszczania krwi. Pomimo upływu lat i pojawienia się nowych sposobów na walkę z różnymi dolegliwościami hirudoterapia pozostaje wciąż chętnie wykorzystywaną metodą. Jej popularność nieco zmalała wraz z rozwojem farmacji, jednak znowu wraca do łask. W wielu krajach hirudoterapia została zatwierdzona jako oficjalny sposób leczenia, jest refundowana i stosowana do leczenia na co dzień.
Pijawki lekarskie są pasożytami żywiącymi się krwią kręgowców. Podczas jednej terapii mogą wyssać od 10 do 15 ml krwi. Ślina pijawek zawiera hirudynę – substancję zapobiegającą krzepnięciu krwi oraz histaminę, powodującą rozszerzanie się naczyń krwionośnych. Mówi się nawet, że pijawka to doskonałe laboratorium farmakologiczne. Substancje lecznicze pochodzące ze śliny pijawek pomagają w leczeniu rozmaitych schorzeń. Jeszcze niedawno uważano, że „stawianie” pijawek nie jest skuteczną metodą leczenia i mało kto po nią sięgał. Wieloletnie badania, wyizolowanie licznych związków z gruczołów śluzowych pijawek, potwierdziło skuteczność stosowania pijawek w terapii wielu chorób. W leczeniu pijawkami wykorzystuje się pasożyty wyhodowane w sterylnych warunkach. Hirudoterapia jest w zasadzie bezbolesna, dopiero po odstawieniu pijawek od skóry u pacjenta może wystąpić zaczerwienienie i lekki obrzęk. Pojawia się jeszcze pytanie: na co stosować pijawki?
Pijawki na żylaki
Zdarza się, że hirudoterapia jest wykorzystywana jako leczenie uzupełniające lub zamiennik farmakoterapii i leczenia operacyjnego w leczeniu żylaków. Jest wysoce skuteczna w terapii zakrzepicy żylnej, owrzodzenia podudzi, a nawet zapalenia skóry.
Żylaki kończyn dolnych to pogrubione, poskręcane i zmienione chorobowe odcinki żył, wyczuwalne pod skórą i widoczne jako nabrzmiałe powrózki, ewentualnie guzki. Nie tylko nieestetycznie wyglądają, ale również powodują silne dolegliwości bólowe. Żylaki powstają przez wadliwie działające zastawki w żyłach, przez które krew zalega w naczyniach, zamiast swobodnie płynąć do serca. Okazuje się, że remedium na żylaki są pijawki. Jest jednak jeden warunek – terapia z ich udziałem musi zostać przeprowadzona na pierwszym etapie powstawania żylaków. Tylko wtedy będzie skuteczna.
Pijawki wpływają na cyrkulację krwi w organizmie – poprawia się ukrwienie, tkanki są lepiej dotlenione, a naczynia włosowate ulegają rozszerzeniu, dzięki czemu toksyny są skuteczniej wydalane z organizmu.
Hirudoterapia w leczeniu żylaków zmniejsza uczucie ciężkości nóg i likwiduje obrzęki. Skóra jest rozjaśniona i wygładzona, a ból zniwelowany.
Pijawki i nadciśnienie
W Polsce na nadciśnienie choruje co trzeci dorosły Polak, z czego znaczna część nie zdaje sobie sprawy z istnienia problemu, więc nie stosuje żadnego leczenia. Szybki i stresujący tryb życia, brak aktywności fizycznej, otyłość, palenie papierosów i nadmierne spożywanie alkoholu to tylko niektóre z czynników podwyższających ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego. Nadciśnienie można, a nawet trzeba leczyć. Oprócz środków farmakologicznych dużą skuteczność w leczeniu nadciśnienia mają również pijawki.
Obecny w ślinie pijawek PC-LS jest regulatorem ciśnienia tętniczego. Obniża zbyt wysokie wartości ciśnienia krwi i podwyższa zbyt niskie. Ponadto histamina również pomaga w leczeniu nadciśnienia, rozszerzając naczynia krwionośne.
Pijawki na miażdżycę
Miażdżyca to przewlekła choroba polegająca na zmianach zwyrodnieniowych w wewnętrznej i środkowej błonie tętnic, powodujących ich stwardnienie. Bezpośrednią przyczyną rozwoju schorzenia jest zbyt duża ilość cholesterolu we krwi, który powoduje powstawanie blaszek miażdżycowych. Miażdżyca dolega dużej części Polaków, obniżając komfort ich życia. Objawy choroby to szybkie męczenie się, trudności z koncentracją i zapamiętywaniem. Wykrytą miażdżycę trzeba jak najszybciej leczyć, bo nieleczona może prowadzić do udaru mózgu lub zawału serca. W leczeniu miażdżycy pomagają pijawki lecznicze.
Badania kliniczne wykazują korzystny wpływ hirudoterapii na poziom stężenia lipidów w organizmie człowieka. U pacjentów poddanych terapii pijawkami leczniczymi zaobserwowano normalizację poziomu całkowitego cholesterolu, trójglicerydów oraz zmniejszenie LDL. Wstrzyknięte przez pijawki związki do krwi nie tylko regulują poziom lipidów, ale też poprawiają stan naczyń. Substancje takie jak saratyna i hirudyna przeciwdziałają tworzeniu się płytek miażdżycowych, rozpuszczają już istniejące, a orgelaza w ciężkich przypadkach niedokrwiennych powoduje wykształcenie się krążenia obocznego i lepsze ukrwienie kończyn.
Zabieg hirudoterapii jest praktycznie bezbolesny, a jego efekty w leczeniu miażdżycy są nieocenione. Przyssana do skóry pijawka znieczula skórę, powoduje rozszerzenie naczyń i hamuje namnażanie się bakterii. Pacjenci z miażdżycą poddani terapii pijawkami potwierdzają jej skuteczność.
Pijawki na trudno gojące się rany
Trudno gojące się rany są dokuczliwym problemem. Nie tylko nieestetycznie wyglądają, ale powodują też ból i dyskomfort. Trzeba uważać, by niczym ich nie urazić, co w przypadku ran występujących np. na dłoniach może być trudne.
Nieodpowiednio ukrwione tkanki nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu i substancji odżywczych, co powoduje opóźnienia w procesie gojenia. Zakażona rana to również siedlisko bakterii powodujące rozwój zmian chorobowych i procesów zapalnych. Czasem podjęte metody leczenia trudno gojących się ran nie przynoszą skutków. Wtedy z pomocą przychodzą pijawki.
Podczas hirudoterapii uwolnione ze śliny pijawek substancje przeciwbólowe niwelują uporczywy ból, który towarzyszy trudno gojącym się ranom. Spośród drogocennych składników śliny pijawek w tym przypadku najistotniejsze są bdeliny, które przyspieszają procesy regeneracji nawet przy trudnych, długo utrzymujących się ranach, poprzez hamowanie czynników zapalnych i zmniejszenie obrzęku. Pijawki uwalniają do krwi również hirudynę, która zapobiega powstawaniu zakrzepów, dzięki czemu rana jest lepiej ukrwiona i odżywiona, co przyspiesza proces gojenia.
Skuteczność hirudoterapii została potwierdzona w leczeniu odleżyn, owrzodzeń, ran powstałych w zespole stopy cukrzycowej lub miażdżycowej, a także innych ran, które powstały przy wypadkach i nie tylko.
Pijawki i choroby płuc
Hirudoterapia nie stanowi panaceum na wszystkie choroby, ale w leczeniu niektórych rzeczywiście może pomóc. Wykryta w ślinie pijawek eglina wykazuje przeciwzapalne działanie i jest silnym inhibitorem enzymów, które biorą udział w patogenezie chorób płuc, w tym rozedmy oraz w zaburzeniach zakrzepowych i innych procesach zapalnych.
Ze względu na wysoką skuteczność hirudoterapia wykorzystywana jest jako terapia wspomagająca w leczeniu chorób płuc i oskrzeli. U pacjentów cierpiących na astmę oskrzelową i zapalenia płuc, poddanych leczeniu pijawkami zaobserwowano poprawę stanu zdrowia i samopoczucia. W hirudoterapii nie można jednak zapomnieć o zdrowym rozsądku. Ostre stany septyczne wymagają bezzwłocznej hospitalizacji, a nie przyłożenia pijawek.
Pijawki i kosmetologia
Okazuje się, że pijawki mogą nie tylko wyleczyć, ale też upiększyć. W ich ślinach obecne są substancje spowalniające procesy starzenia i pozytywnie wpływające na kondycję skóry. Egliny, bo o nich mowa, wykazują silne właściwości antyoksydacyjne i przeciwzakrzepowe. Pozytywny wpływ na urodę mają również lipidy. Razem z enzymami takimi jak lipazy i fosfolipazy biorą udział w przebudowie fosfolipidów błony komórkowej komórek skóry. Podczas hirudoterapii niebagatelne znaczenie ma też antyelastaza, która spowalnia niszczenie elastyny, przez co opóźnia starzenie się skóry. Wiele razy zostało już wspomniane, że pijawki poprawiają ukrwienie skóry za sprawą substancji powodujących rozszerzanie się naczyń krwionośnych.
Wszystko to sprawia, że zabiegi z udziałem pijawek oferowane są w wielu gabinetach kosmetycznych. Niektóre z nich wykorzystują wysuszone i sproszkowane pijawki lekarskie. Są też kremy, żele, maści i maseczki, w których składzie obecny jest wyciąg z pijawek lekarskich.
Pijawki i wsparcie układu nerwowego
Małe, na pierwszy rzut oka budzące strach i odrazę pijawki mogą nie tylko poprawić wygląd, ale też nastrój. A to wszystko za sprawą wydzielania przez nie endorfin, czyli tzw. hormonów szczęścia. Podczas licznych badań naukowych potwierdzono korzystne działanie hirudozwiązków na stymulację wzrostu komórek nerwowych. Pijawki dostarczają organizmowi neuroprzekaźniki takie jak dopamina, serotonina czy histamina, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.
Za sprawą zbawiennego działania hirudoterapii na samopoczucie człowieka jest ona stosowana w leczeniu nerwicy i depresji. Nadal opracowywane są skuteczne metody leczenia porażeń mózgowych u dzieci oraz chorób Parkinsona i Alzheimera, w których pokłada się duże nadzieje.
Na co jeszcze mogą pomóc pijawki?
Lista chorób, w których można zastosować hirudoterapię, jest znacznie dłuższa. Pijawki mogą złagodzić szereg dolegliwości związanych z:
- wrzodami żołądka i dwunastnicy,
- rwą kulszową,
- chorobą niedokrwienną serca,
- hemoroidami,
- reumatyzmem,
- alergią,
- bólem głowy,
- chorobami kręgosłupa,
- impotencją,
- przerostem prostaty,
- niektórymi chorobami kobiecymi.
Hirudoterapia w wielu przypadkach może pomóc, ale w wielu też zaszkodzić. Dlatego właśnie na leczenie pijawkami nie powinno się decydować bez udziału doświadczonej osoby, która posiada wiedzę na temat hirudoterapii. Istnieje bowiem kilka przeciwwskazań do terapii pijawkami, wśród których znajduje się m.in. ciąża, nowotwory złośliwe, zaawansowana anemia i zbyt młody wiek.