Witamina K należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu – uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi i reguluje gospodarkę wapniową. Witamina K dostarczana jest do organizmu wraz z pożywieniem, a zbyt niska jej podaż może doprowadzić do niedoboru, co jest stanem groźnym dla zdrowia. Sprawdź, jakie właściwości ma witamina K i w jakich produktach występuje.
Witamina K – postacie
Witamina K jest tak naprawdę mieszaniną różnych substancji o podobnych właściwościach i działaniu. W naturze witamina K występuje w dwóch postaciach, a mianowicie jako:
• witamina K1 – inaczej filochinon. Syntetyzowana przez rośliny, występuje głównie w zielonych warzywach liściastych i warzywach z rodziny kapustnych. To główne źródło witaminy K w diecie;
• witamina K2 – inaczej menachinon. W większości jest produkowana przez bakterie jelitowe, bakterie beztlenowe będące mikrobiotą jelita grubego, a także bakterie zdolne do fermentacji żywności. Występuje głównie w mięsie, serze i jajach.
Wyróżnia się jeszcze witaminę K3, inaczej menadion. Jest to forma otrzymywana syntetycznie, cechująca się wyższą przyswajalnością niż naturalna witamina K1.
Rola witaminy K w organizmie człowieka
Witamina K uczestniczy w procesach krzepnięcia krwi takich jak synteza osoczowych czynników krzepnięcia krwi oraz białka protrombiny. To sprawia, że ma działanie przeciwkrwotoczne. Dodatkowo wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, w ten sposób zapobiegając ich pękaniu.
Witamina K pomaga utrzymać równowagę gospodarki wapniowej i bierze udział w tworzeniu tkanki kostnej. Przypisuje się jej właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybiczne, a także przeciwbólowe i przeciwzapalne.
Witamina K – występowanie
Organizm ludzki nie ma zdolności syntetyzowania witaminy K. Zapotrzebowanie na nią pokrywane jest w dużej mierze przez źródła pokarmowe, a część produkowana jest przez bakteryjną florę jelitową.
Źródłem witaminy K są głównie produkty roślinne, zwłaszcza ciemnozielone warzywa liściaste oraz rośliny z rodziny kapustnych. W większych ilościach występuje ona w jarmużu, kapuście włoskiej, brokule, brukselce, boćwinie, sałacie i szpinaku. Witamina K jest obecna także w niektórych olejach roślinnych, np. w oliwie z oliwek, oleju sojowym czy rzepakowym, a także w miękkich margarynach. Niewielkie jej ilości występują w wątrobie wołowej, mięsie, mleku i produktach mlecznych, niektórych gatunkach serów, produktach zbożowych oraz w owocach.
Zapotrzebowanie organizmu na witaminę K
Zapotrzebowanie na witaminę K jest różne i zależy od wielu czynników, w tym m.in. płci, wieku i stanu fizjologicznego. Odpowiednia podaż witaminy K jest szczególnie ważna w przypadku niemowląt ze względu na nie w pełni wykształconą florę bakteryjną jelit zdolną do jej syntezy i przez to ryzyko wystąpienia choroby krwotocznej. Ryzyko to jest większe u niemowląt karmionych mlekiem matki ze względu na małą zawartość tej witaminy w mleku kobiecym.
Witamina K – normy
Normy polskie na witaminę K ustalone na poziomie wystarczającego spożycia są zależne od wieku i prezentują się następująco:
• niemowlęta 0–6 miesięcy – 5 μg/dobę,
• niemowlęta 7–11 miesięcy – 8,5 μg/dobę,
• dzieci 1–3 lat – 15 μg/dobę,
• dzieci 4–6 lat – 20 μg/dobę,
• dzieci 7–9 lat – 25 μg/dobę,
• dziewczęta i chłopcy 10–12 lat – 40 μg/dobę,
• dziewczęta i chłopcy 13–15 lat – 50 μg/dobę,
• dziewczęta 16–18 lat – 55 μg/dobę,
• chłopcy 16–18 lat – 65 μg/dobę,
• kobiety 19–>75 – 55 μg/dobę,
• mężczyźni 19–>75 – 65 μg/dobę.
Skutki niedoboru witaminy K
Ze względu na szeroką dostępność produktów zawierających witaminę K jej niedobór występuje bardzo rzadko i zazwyczaj wynika z zaburzeń procesu trawienia lub wchłaniania w przewodzie pokarmowym.
Do objawów niedoboru witaminy K zalicza się:
• skłonność do samoistnych krwawień,
• wydłużony czas krzepnięcia krwi,
• krwotoki z nosa,
• łatwe powstawanie siniaków,
• skaza krwotoczna (u noworodków),
• wylewy krwi do narządów,
• obfite miesiączki,
• krwiomocz.
Niedobór witaminy K – przyczyny
Najbardziej narażone na wystąpienie niedoboru witaminy K są:
• noworodki ze względu na nierozwiniętą florę jelitową po urodzeniu i niewielką ilość witaminy K w mleku kobiecym,
• osoby chore na zespół złego wchłaniania.
• osoby chore na choroby wątroby,
• osoby przyjmujące antybiotyki lub leki o działaniu antykoagulacyjnym.
Czy witaminę K da się przedawkować?
Przedawkowanie witaminy K w naturalnej postaci jest trudne, wręcz praktycznie niemożliwe. Nawet przy dużych dawkach nie stwierdzono szkodliwego wpływu naturalnej witaminy K na organizm.
Ostrożność zalecana jest za to w przypadku przyjmowania syntetycznych preparatów witaminy K, ponieważ zbyt duże dawki mogą mieć niekorzystny wpływ na pracę wątroby. U noworodków przedawkowanie witaminy K może doprowadzić do anemii hemolitycznej, żółtaczki i hiperbilirubinemi.
Witamina K – kiedy wskazana jest suplementacja?
Podaż witaminy K wskazana jest w przypadku dzieci zaraz po urodzeniu. Noworodkom jeszcze w szpitalu podaje domięśniowo dawkę profilaktyczną witaminy K, co eliminuje konieczność suplementacji doustnej. U starszych dzieci i dorosłych, jeśli stosowana jest zbilansowana dieta bogata w produkty z witaminą K, nie ma potrzeby jej dodatkowego przyjmowania w ramach profilaktyki. Suplementacja jest zalecana głównie w przypadku wystąpienia objawów niedoboru, a niedobór ten zostanie potwierdzony odpowiednimi badaniami.