Lata świetności pijawek przypadają na XVIII-XIX wiek. Wtedy to wierzono, że upuszczanie krwi jest sposobem na wyleczenie chorób różnego pochodzenia. Pijawki umożliwiały praktykowanie tego zabiegu. Ich przystawianie pozwalało pozbyć się „złej” krwi, zaburzającej równowagę całego organizmu. Dopiero później odkryto, że w ślinie pijawek znajdują się cenne dla organizmu ludzkiego hirudozwiązki.
Obecnie pijawka uważana jest za żywe laboratorium
farmakologiczne. Z gruczołów ślinowych pijawek lekarskich pochodzi mnóstwo składników aktywnych dzisiaj wykorzystywanych do leczenia m.in. chorób zakrzepowo-zatorowych, miażdżycy czy nadciśnienia tętniczego. Do najbardziej znanych należą zapobiegająca krzepnięciu krwi hirudyna i specyficzna histamina – substancja, które powoduje roz
szerzanie się naczyń krwionośnych. Ślina pijawek zawiera też lipazy, esterazy, prostaglandyny, neurotransmitery i wiele innych substancji. Sprawdź, jakie są efekty działania niektórych substancji aktywnych pochodzących ze śliny pijawek na ludzki organizm.
Wpływ wydzieliny ślinowej pijawek na układ sercowo-naczyniowy
Pijawki są przykładane pacjentom z miażdżycą, z chorobami zakrzepowo-zatorowymi, z nadciśnieniem i po zabiegach plastycznych, przede wszystkim po replantacjach, z uwagi na fakt, że w ich wydzielinie ślinowej znajdują się składniki wykazujące działanie przeciwzakrzepowe, fibrynolityczne i przeciwagregacyjne.
Miażdżyca
Dotychczas przeprowadzone badania kliniczne z udziałem pijawek wykazały korzystny wpływ znajdujących się w ich ślinie związków na stężenie lipidów. Dowody wskazują na to, że u pacjentów po hirudoterapii dochodzi do normalizacji poziomu całkowitego cholesterolu (TCL) i trójglicerydów (TG) oraz zmniejszenia LDL. A to wszystko za sprawą wydzielania przez pijawki esterazy cholesterolowej i lipazy – substancji rozkładających trójglicerydy. Podczas badań okazało się również, że saratyny wykazują działanie przeciwmiażdżycowe, gdyż powodują efekt przeciwtrombinowy w czasie formowania się płytki miażdżycowej.
Choroby zakrzepowo-zatorowe
Hirudyna, czyli związek przeciwzakrzepowy wydzielany przez pijawki, jest silnym inhibitorem trombiny. Podejrzewa się, że substancja ta efektywniej zapobiega zawałom i udarom niż kwas acetylosalicylowy. W wydzielinie gruczołów ślinowych pijawek są też składniki ograniczające powstawanie zakrzepów takie jak antystazyna oraz rozpuszczające zakrzepy i udrażniające naczynia typu hementeryna.
Nadciśnienie tętnicze
Kolejnym ważnym czynnikiem pochodzącym ze śliny pijawek jest PC-LS. Jest to typowy regulator ciśnienia tętniczego krwi – za niskie ciśnienie podwyższa, a zbyt wysokie obniża. Duży udział w walce z nadciśnieniem tętniczym wykazuje też wspomniana wcześniej histamina, która prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, a co za tym idzie, obniżenia ciśnienia tętniczego.
Zabiegi chirurgiczne i replantacje
Hirudoterapia sprawdza się u pacjentów po zabiegach chirurgicznych i replantacjach, jako że skutecznie zapobiega powikłaniom zakrzepowo-zatorowym za sprawą czynników przeciwagregacyjnych, przeciwzakrzepowych i fibrynolitycznych uwalnianych przez pijawki. Te małe, niepozorne, zwierzęta przywracają krążenie w przyszytym narządzie. Co więcej, substancje pochodzące z ich śliny takie jak bdeliny przyspieszają gojenie się ran, hamują czynniki zapalne oraz zmniejszają obrzęk.
Wpływ wydzieliny ślinowej pijawek na układ nerwowy
Dawniej pijawki przykładano celem poprawy nastroju i samopoczucia. Z biegiem czasu okazało się, że to wydzielane przez pijawki endorfiny, zwane potocznie hormonami szczęścia, stoją za poprawą kondycji psychicznej zaraz po ich przystawieniu. Dlatego właśnie hirudoterapia jest jedną z metod leczenia chorób takich jak nerwica i depresja oraz tików nerwowych.
W wydzielinie pochodzącej z gruczołów ślinowych pijawek obecne są neuroprzekaźniki – dopamina, histamina, serotonina i acetylocholina, czyli składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Wyizolowano z niej także związki pobudzające wzrost komórek nerwowych takie jak destabilaza oraz inhibitory proteaz – bdelina A (bdellastazyna), bdelina B i egliny.
Wykrycie w ślinie pijawki składników działających pobudzająco na wzrost komórek nerwowych daje nadzieje, że hirudoterapia może pomóc w leczeniu schorzeń neurodegeneracyjnych, w tym m.in. choroby Parkinsona i Alzheimera.
Wpływ wydzieliny ślinowej pijawek na proces zapalny i terapię bólu
Pijawki wydzielają substancje o działaniu przeciwzapalnym takie jak eglina, która jest silnym inhibitorem czynników zapalnych (np. proteaz). Enzymy należące do proteaz biorą czynny udział w patogenezie zaburzeń zakrzepowych, chorób płuc, jak również innych procesów zapalnych. Dlatego hirudoterapia jest stosowana do wspomagania leczenia chorób płuc i oskrzeli. Wspomniane wcześniej bdeliny, także działają przeciwzapalnie.
Istnieją dowody na to, że pijawki uśmierzają ból w chorobie zwyrodnieniowej stawów oraz poprawiają aktywność ruchową. Pona
dto leczenie z ich udziałem przynosi ulgę w bólu, m.in. w zapaleniu korzeni nerwowych, w rwie kulszowej, w chorobach kręgosłupa, w reumatoidalnym zapaleniu stawów, w chorobie zwyrodnieniowej stawów czy w bólach głowy. Hirudoterapia jest skuteczna także przy bólu wątroby, w leczeniu chorób woreczka żółciowego, w paradontozie, w stanach zapalnych oka, krtani, zatok oraz ostrym zapaleniu ucha środkowego.
Wpływ wydzieliny ślinowej pijawek na choroby układu moczowo-płciowego
Hirudoterapia przynosi pozytywne efekty w chorobach kobiecych takich jak stany zapalne pochwy czy błony śluzowej macicy, ropni
aki jajników lub jajowodów, przy torbielowatości jajników i przy nadżerkach szyjki macicy, u mężczyzn za to zmniejsza rozrost gruczołu krokowego. Stoją za tym bdellastazyny – inhibitory akrozyny, które prawdopodobnie mają znaczenie w powstawaniu stanu zapalnego poszczególnych części układu moczowo-płciowego.
Badania kliniczne wykazały także efektywność hirudoterapii w leczeniu zaburzeń miesiączkowania i leczeniu niepłodności zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Udział w tym mają obecne w ślinie pijawki hormony takie jak progesteron, estradiol, testosteron, kortyzol i dehydroepiandrosteron.
Wpływ wydzieliny ślinowej pijawek na zakażenia
Podczas badań dotyczącyc
h hirudoterapii zauważono, że pijawki żyją w symbiozie z drobnoustrojem, produkującym substancję przeciwbakteryjną – chloromycetynę. Dlatego ich przykładanie może być pomocne w sytuacjach, gdy powinno się ją zastosować, tj. w meningokokowej posocznicy, zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, zakażeniu Staphylococcus aureus czy tężcu. Co więcej, w ślinie pijawek jest destabilaza – substancja wykazująca działanie przeciwbakteryjne.
Wpływ wydzieliny ślinowej pijawek na proces nowotworowy
Badania na myszach polegające na wszczepianiu im mięsaka T 241, a następnie dożylnym podaniu wyciągu z gruczołów ślinowych pijawek dowiodły, że rozwój guza wskutek obecności w zaaplikowanej wydzielinie (prawdopodobnie) gilantyny, został wstrzymany. Udowodniono także antyoksydacyjne działanie wydzieliny śluzowej pijawek, a faktem jest, że substancje antyutleniające mają niebagatelne znaczenie w prewencji i leczeniu chorób nowotworowych.
Wpływ wydzieliny ślinowej pijawek na schorzenia dermatologiczne i jej udział w kosmetologii
Już w średniowieczu dostrzeżono, że przystawianie pijawek nie tylko poprawia samopoczucie, ale też pozwala zachować młody wygląd. Po upływie se
tek lat potwierdzono zasadność stosowania hirudoterapii w dermatologii i kosmetologii. Pochodząca ze śliny pijawek antyelastaza spowalnia proces starzenia się skóry, poprzez hamowanie enzymu rozkładającego elastynę i spowalnianie rozkładu tkanki sprężystej skóry. Liczne badania wykazały, że przystawianie pijawek wspomaga leczenie tocznia, trądziku, łuszczycy, różyczki, cellulitu, egzem, sklerodermii, pajączków na kończynach dolnych, czyraków, ropni i przebarwień.
Przystawianie pijawek zwykle pomaga, ale może też zaszkodzić. Działania niepożądane z tym związane występują rzadko, jednak są bardzo niebezpieczne. Dlatego przed zastosowaniem hirudoterapii należy skonsultować się z lekarzem, aby na podstawie badań i wywiadu ocenił, czy przeprowadzenie zabiegu nie zaszkodzi życiu i zdrowiu pacjenta.
Źródło: https://www.ptfarm.pl/pub/File/FP/5_2009/03%20%20hirudoterapia%20za%20i%20przeciw.pdf
