Hirudoterapia to naturalna metoda leczenia różnorodnych dolegliwości zdrowotnych z wykorzystaniem pijawek, znana ludzkości od ponad 2 tysięcy lat. Zabieg polega na przystawieniu specjalnie w tym celu wyhodowanych pijawek medycznych i pobudzeniu naszego organizmu do procesu samoleczenia. Hirudoterapia została zakwalifikowana w Międzynarodowej Klasyfikacji Procedur Medycznych (99.991 – Terapia pijawkowa), gdzie określone zostały zasady dla bezpieczeństwa i zdrowia pacjenta.

Nazwa metody wywodzi się z łacińskiego słowa hirudo, czyli pijawka. Co prawda w przyrodzie istnieje kilkaset gatunków pijawek, ale w celach leczniczych wykorzystuje się wyłącznie kilkanaście z nich, wyhodowanych w sterylnych warunkach.

Z punktu widzenia polskiego prawa hirudoterapia to niekonwencjonalny sposób leczenia, jednak w krajach takich jak Niemcy, Rosja, Wielka Brytania czy Stany Zjednoczone leczenie pijawkami jest traktowane jako normalna metoda leczenia i jest ona wykorzystywana przez lekarzy. U nas w kraju hirudoterapia to dziedzina medycyny akademickiej, wykorzystywana przez lekarzy przy replantacji kończyn, palców, czy uszu. Ponadto istnieje mnóstwo dowodów potwierdzających pozytywne działanie pijawek na różnorodne dolegliwości.

 

Leczenie pijawkami – na co pomaga?

Sekret hirudoterapii tkwi w leczniczych właściwościach, jakie posiada wydzielina gruczołów ślinowych pijawki. W jej wydzielinie znajduje się ponad 100 związków biochemicznych, wykazujących pozytywne działanie na ludzki organizm. Jednym z najważniejszych jest hirudyna – najlepszy istniejący lek przeciwzakrzepowy. Wciąż trwają eksperymenty mające na celu w sztuczny sposób wytworzyć produkowane przez pijawki  lekarskie związki, jednak do tej pory nie udało się tego uczynić.

Po przystawieniu pijawki do skóry pacjenta do jego organizmu zaczynają przenikać związki zawarte w ślinie pijawek, wywołując tym samym szereg zmian biochemicznych. Substancjom tym przypisuje się właściwości przeciwzakrzepowe oraz rozszerzające i uszczelniające naczynia krwionośne. Mają one również działanie przeciwhistaminowe, przeciwbólowe oraz antybiotyczne.

 

Gdzie stawiać pijawki?

Każda pijawka wykorzystywana jest wyłącznie jeden raz. Nie może zostać użyta ponownie, nawet u tego samego pacjenta. W czasie zabiegu pacjentowi przystawianych jest kilka pijawek (od 3 do 8). Ich ilość uzależniona jest od płci, wieku, rodzaju schorzenia i jego zaawansowania, okresu trwania choroby, budowy ciała i ogólnego nastawienia pacjenta do terapii pijawkowej. Zabieg kończy się w momencie samoistnego odczepienia się pijawki od miejsca przystawienia, co może trwać od kilkunastu minut do 1,5 godziny. Miejsce przystawienia pijawki uzależnienia od źródła bólu i dolegliwości bólowych, na które uskarża się pacjent.

 

Jak leczyć rany po pijawkach?

Po zakończonym zabiegu hirudoterapii z ran, które powstały po odczepieniu pijawek będzie sączyć się krew i jest to całkowicie normalne. Należy jednak pamiętać, by nie odrywać założonego opatrunku, gdyż przez to sączenie krwi może wydłużyć się nawet do kilkunastu godzin.

Zaschniętej ranki nie powinno się dotykać, najlepiej zabezpieczyć ją plastrem. Po leczeniu pijawkami nie wolno korzystać z sauny, basenu, fitness clubu czy siłowni. Jeśli okolice ranki zaczną swędzieć lub pojawi się zaczerwienienie, wskazane miejsce należy posmarować preparatem antyhistaminowym. Ran po zabiegu nie należy moczyć. Myć trzeba się z ominięciem ran po pijawkach.

 

Co leczą pijawki?

Hirudoterapia nie jest remedium na wszystkie choroby, jest jednak wiele schorzeń, na które leczenie pijawkami może pomóc. Istnieją dowody na to, że pijawka lekarska jest w stanie złagodzić dolegliwości, jakie powodują choroby takie jak:

• choroby układu sercowo-naczyniowego,
• wrzody żołądka i dwunastnicy,
• nadciśnienie i niedociśnienie,
• alergie,
• choroba niedokrwienna serca,
• bóle serca,
• zakrzepowe zapalenie żył (żylaki),
• wysoki cholesterol,
• choroby skóry,
• hemoroidy,
• trudno gojące się rany,
• krwiaki i zakrzepy,
• choroby płuc i oskrzeli,
• choroby kobiece,
• bóle stawów,
• bóle kręgosłupa,
• reumatyzm,
• zapalenie korzonków,
• miażdżyca,
• depresja,

i wiele innych.

Ponad 20 lat temu, w 1996 roku badania naukowe potwierdziły korzystne działanie hirudozwiązków na stymulację wzrostu komórek nerwowych. Z tego tytułu pokłada są duże nadzieje w możliwości leczenia pijawkami poporodowych porażeń mózgowych u dzieci oraz choroby Parkinsona i Alzheimera.

 

Jak wygląda pijawka?

Pijawka ma wydłużone, wyraźnie posegmentowane ciało, o długości od kilku do ponad 30 milimetrów, zwężające się ku końcom, zakończone jedną lub dwiema przyssawkami. W odcinku głowowym, na jego wierzchniej stronie znajdują się oczy (1-10 par) o różnej wielkości, kształcie i rozmieszczeniu (w zależności od gatunku). Niektóre gatunki pijawek nie mają oczu. Otwór gębowy pijawki znajduje się w przedniej przyssawce. Przyssawki służą pijawkom do przytwierdzenia się do podłoża, a gatunkom krwiopijnym do wbijania się pod skórę ofiary. Pijawki zazwyczaj przybierają odcienie brązu i zieleni, z domieszką czarnego.

 

Hirudoterapia – kiedy zachować ostrożność?

Terapia z udziałem pijawek może pomóc wyleczyć całą masę schorzeń, ale w wielu przypadkach może też zaszkodzić

Należy pamiętać, że pijawek nie stawia się kobietom w ciąży. W ich ślinie zawarte są hirudozwiązki, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na przebieg rozwijającej się ciąży, a w niektórych przypadkach prowadzić do poronienia.

Pijawek w żadnym wypadku nie powinno przystawiać się ludziom cierpiącym na hemofilię, osobom osłabionym, posiadającym niskie ciśnienie, jak również będących pod wpływem alkoholu lub narkotyków.

Z terapii pijawkami powinni na jakiś czas zrezygnować pacjenci będący w trakcie leczenia antykoagulantami. Dopiero po odstawieniu środków farmakologicznych zabieg jest bezpieczny dla pacjenta, przy czym przerwa od momentu odstawienia lekarstwa do chwili zabiegu musi trwać co najmniej tydzień. W przypadku nie dostosowania się do powyższych zaleceń czas krwawienia z ranki, gdzie przyssana była pijawka może wydłużyć się nawet do 48 godzin.

Po każdym przystawianiu pijawek pacjent może odczuwać ogólnie osłabienie, bóle i zawroty głowy, dlatego nie zaleca się przeprowadzania hirudoterapii u osób, u których ciśnienie krwi wynosi 60/80 lub mniej.

Przed wykonaniem zabiegu hirudoterapii należy upewnić się, że pacjent nie jest uczulony na związki, jakie wytwarzają gruczoły ślinowe pijawek. U takiej osoby mogą wystąpić silne dolegliwości alergiczne. Zaleca się, by podczas pierwszej sesji alergikowi przystawić maksymalnie 4 pijawki.

 

Leczenie pijawkami nie jest zalecane u:

• dzieci poniżej 10. roku życia (wyjątek stanowią pacjenci po replantacji),
• u kobiet w czasie miesiączki,
• u osób z wysoką gorączką,
• u osób chorych psychicznie.

Pytania i odpowiedzi

• Czy pijawki pomagają?

  Pijawki lekarskie są stosowane od wieków jako środek leczniczy i nadal są uważane za jeden z najskuteczniejszych leków usprawniających działanie układu krążenia. Pijawki poprawiają krążenie krwi, a lepsze krążenie krwi pomaga zmniejszyć stan zapalny, ból i obrzęk. Pijawki skutecznie usuwają również toksyny z organizmu i mogą pomóc w poprawie ogólnego stanu zdrowia skóry.

• Czy pijawki są niebezpieczne?

  Pijawki same w sobie nie są niebezpieczne, ale mogą przenosić różne szkodliwe bakterie. Z tego powodu ważne jest, aby podczas wykonywania jakichkolwiek procedur medycznych używać sterylnych pijawek, które zapewniamy jako jedna z nielicznych firm w Polsce.

• Na co pomaga stawianie pijawek?

  Przystawianie pijawek może być pomocne w wielu kwestiach, w tym w zmniejszaniu obrzęków, zwiększaniu przepływu krwi do danego obszaru i leczeniu takich schorzeń, jak zapalenie stawów.

• Ile czasu goją się rany po pijawkach?

  Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, ponieważ zależy to od wielu czynników, w tym od ciężkości rany i naturalnej zdolności danej osoby do leczenia. Ogólnie rzecz biorąc, rany zadane przez pijawki goją się jednak stosunkowo szybko, często w ciągu kilku dni lub tygodni.

• Czy pijawki są dobre na hemoroidy?

  Tak, wykazano, że pijawki pomagają zmniejszyć ból, obrzęk i uczucie gorąca związane z hemoroidami i żylakami. Ich działanie polega na odsysaniu krwi, która zgromadziła się w tych miejscach i przyczynia się do powstania stanu zapalnego. Może to przyspieszyć proces gojenia i przynieść ulgę w niektórych objawach.

• Czy pijawki pomogą na ból kręgosłupa?

  Działanie przeciwskurczowe i przeciwzapalne śliny pijawki może teoretycznie wspomagać przepływ krwi do nerwu kulszowego i zmniejszać obrzęk. Należy jednak pamiętać, że skuteczność hirudoterapii w leczeniu rwy kulszowej i dyskomfortu pleców jest słabo potwierdzona, choć dostępnych jest wiele bardziej skutecznych metod leczenia.

• Czego nie lubia pijawki?

  Przez kilka dni przed planowaną wizytą należy unikać spożywania pokarmów zawierających cebulę, czosnek lub inne ostre przyprawy. W tym dniu należy również zwracać uwagę na używane kosmetyki. Należy używać mydła bezzapachowego i unikać nawilżania kosmetyków, które zawierają substancje zapachowe. Nie jest też dobrym pomysłem stosowanie perfum, ponieważ pijawki mogą reagować na nie negatywnie.

• Co wydzielają pijawki?

  Pijawki wydzielają wiele związków, z których część ma potwierdzone działanie lecznicze. Należą do nich środki przeciwzakrzepowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne. Najbardziej znanym jest hirudyna, która jest jednym z najlepszych leków przeciwzakrzepowych, a wiele z substancji jest badanych pod kątem potencjalnego zastosowania u ludzi.

• Jak długo trwa leczenie pijawkami?

  Terapia pijawkami może trwać od kilku minut do kilku godzin, w zależności od leczonego schorzenia i liczby użytych pijawek. Zazwyczaj pijawki pozostawia się na skórze przez 30-45 minut, a następnie usuwa. Niektóre osoby mogą potrzebować więcej niż jednej sesji leczenia, aby osiągnąć pożądane rezultaty.

• Czy można pić alkohol po pijawkach?

  W dniu wizyty i po niej nie wolno pić alkoholu, kawy, mocnej herbaty ani zażywać produktów, które powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych. Po zabiegu zalecamy przede wszystkim odpoczynek, aby regeneracja miejsc przyssania przebiegła jak najszybciej.

• Co powoduje hirudyna?

  Odpowiedź: Hirudyna to naturalnie występujący peptyd, który znajduje się w ślinie pijawki lekarskiej Hirudo medicinalis. Jest ona inhibitorem trombiny i jest stosowana jako lek zapobiegający krzepnięciu krwi. Hamując trombinę, hirudyna zapobiega krzepnięciu krwi i może być stosowana w leczeniu takich schorzeń, jak zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna.

• Jak często można stawiać pijawki?

  Nie ma ogólnej zasady, jak często można przystawiać pijawki, ponieważ zależy to od indywidualnego przypadku oraz leczonego schorzenia. Jednak ogólnie zaleca się, aby pijawki zakładać nie częściej niż raz na dwa tygodnie. W większości przypadków pijawki mogą być skutecznie stosowane do trzech razy w miesiącu. Po każdym najlepiej jest skonsultować się z lekarzem specjalistą, aby ustalić najlepszy sposób postępowania.